होलीे:रंग र प्रेमको पर्व

होलीे केवल उत्सव मात्र होइन,रंग र प्रेमको पर्व हो।
होलीका रंगहरूले एउटा यस्तो सन्देश दिन्छन् जसले समाजलाई समानता, प्रेम र भाईचारा सँग जोड्छ। यो पर्वले एकता र सौहार्दको सन्देश फैलाउँछ र बुराईको विरुद्ध अच्छाईको विजयको प्रतीक बनिदिन्छ। होलीलाई जीवनका रंगीन पलहरू र सकारात्मक ऊर्जा थप्ने अवसरको रूपमा मनाउनुपर्छ, जसले हामीलाई जीवनको विभिन्न पक्षलाई मूल्यांकन गर्न र राम्रोसँग हर्षोल्लासपूर्ण रुपमा बिताउन प्रेरित गर्दछ।
रंगहरू हाम्रो जीवनका विभिन्न पहलुहरूको दर्पण हो, जसको माध्यमबाट हामीले परस्पर विश्वास, मिलनसारिता र जीवनको सबै रङ्गीन पाटोलाई स्वीकार गर्न सिक्नुपर्छ।
होलीको पर्वले केवल रंगको उत्सव मात्र होइन, हामीलाई जीवनमा हर समय सकारात्मक र सहयोगात्मक विचार ल्याउनको लागि प्रेरित गर्छ। यसका साथसाथै, यो हामीलाई पर्यावरणप्रति सचेत बनाउँदै सुरक्षित र स्वस्थ होली मनाउनको लागि उत्प्रेरित गर्छ। होली वास्तवमै रंग र प्रेमको पर्व हो, जसले संसारभरिका सबैलाई एकसाथ ल्याएर शान्ति र प्रेमको सन्देश फैलाउँछ।
होली नेपालको एक प्रमुख र सबैभन्दा प्रिय पर्व हो, जसलाई रंगहरूको पर्व पनि भनिन्छ। यो पर्व विशेषगरी रंगहरूको माध्यमबाट खुशी र उल्लासको सन्देश दिने अवसर हो। होलीको पर्वले समाजमा एकता, प्रेम र सौहार्दको महत्त्वलाई झल्काउँछ। यस पर्वको मुख्य आकर्षण भनेको “होलीका रंग“ हो, जसले विभिन्न रंगको अर्थ र मनोभावनालाई दर्शाउँछ। यद्यपि, होलीका रंगहरूको पछाडि गहिरो धार्मिक, सांस्कृतिक र ऐतिहासिक महत्व पनि छ।
होलीका रंगको धार्मिक र सांस्कृतिक महत्वः
हिन्दू धर्ममा होलीको पर्वको विशेष महत्त्व छ। यो पर्व वसन्त ऋतुको आगमनसँग सम्बन्धित छ र नयाँ जीवन र नयाँ आशाको प्रतीक हो। होलीको रंगहरूले जीवनमा उल्लास, प्रेम र आनन्द ल्याउने कुरा बताउँछ। रंगहरूको माध्यमबाट, हामीले जाति, धर्म र वर्गको भेदभावलाई नर्कार्दै सबैलाई एकसाथ जोड्नको लागि यो पर्व मनाउँछौं।
रंगहरूको चयन पनि एक गहिरो अर्थ राख्छ। रङ्गहरू जस्तै रातो रंग प्रेम र जोशको प्रतीक हो, हरियो रंग जीवन र समृद्धिको प्रतीक हो, नीलो रंग शान्ति र आकाशको प्रतीक हो र पहेँलो रंग उल्लास र ऊर्जा को प्रतीक हो। यसै गरी, होलीका रंग समाजको विभिन्न वर्ग र धर्मका मानिसहरूलाई एकसाथ ल्याउने एक माध्यमका रूपमा काम गर्छ।
होलीको सुरुआत प्राचीन भारतको धार्मिक र सांस्कृतिक परम्परासँग जडित छ। यसको इतिहास र उत्पत्ति पौराणिक कथाहरू र हिन्दू धर्मका पुराना ग्रन्थहरूमा आधारित छ। होलीको पर्व विशेष गरी राक्षस राजा हिरण्यकश्यप र उनका पुत्र प्रह्लादसँग सम्बन्धित छ। यहाँ होलीको सुरुआत र यसको धार्मिक महत्त्वको बारेमा विस्तृत रूपमा चर्चा गरिएको छः
होलीका रंगको पछाडि पौराणिक कथाः
होलीको पर्वको धार्मिक महत्त्वको शुरुवात प्राचीन हिन्दू पौराणिक कथाबाट हुन्छ। होलीको पर्वको मुख्य कथा भनेको होलिका दहन र प्रह्लादको कथा हो। पुराणहरूमा वर्णन गरिएको छ कि राक्षस राजा हिरण्यकश्यपको छोरा प्रह्लाद भगवान विष्णुको भक्त थिए। हिरण्यकश्यपको इच्छा थियो कि सबै संसारमा केवल उसकै पूजा होस्, तर प्रह्लाद भगवान विष्णुको भक्तीबाट टार्न सकेन।हिरण्यकश्यपले प्रह्लादलाई मार्नका लागि धेरै उपायहरू अपनाए, जसमा एक होलिका नामकी राक्षसी बहिनीलाई प्रह्लादसँग आगोमा बस्न आदेश दिनु पनि थियो। होलिका राक्षसीको पास एउटा विशेष चादर थियो, जसले उसलाई आगोबाट बचाउँथ्यो। होलिकाले प्रह्लादलाई आफ्ना हातमा लिएर आगोमा बस्न थालिन्, तर भगवान विष्णुको कृपा र प्रह्लादको भक्ति गर्दा होलिका जलेर मरे, र प्रह्लाद जिउँदै बचे।
यो कथा बुराईको विजय र अच्छाईको प्रतीक हो, र यो होलीको दिन होलिका दहन गरेर मनाइन्छ। होलीका दिन बुराईलाई नष्ट गरेर अच्छाईको विजयको उत्सवको रूपमा होलिका दहन गरिन्छ।
होलिका र प्रह्लादको कथा होलीको पर्वसँग जोडिएको महत्वपूर्ण पौराणिक घटना हो। यो कथा प्राचीन हिन्दू धर्मका पुराणहरूमा पाइन्छ, विशेष गरी “विष्णु पुराण“ र “भागवतम्“ जस्ता ग्रन्थहरूमा।
प्रह्लाद र होलिकाःकथा अनुसार, राक्षस राजा हिरण्यकश्यप स्वयंलाई भगवान मान्थे र सबै प्रजासँग आफ्नो पूजा गर्न लगाउँथे। उनका पुत्र प्रह्लाद भने भगवान विष्णुको भक्त थिए। प्रह्लादको भक्ति र श्रद्धा हिरण्यकश्यपको गहिरो विरोध थियो। उनले आफ्नो पुत्रलाई भगवान विष्णुको पूजा गर्नबाट रोक्नको लागि विभिन्न यत्न गरे।
यसका लागि हिरण्यकश्यपले अपनी बहिनी होलिकालाई प्रयोग गर्न चाहन्थे। होलिका एक राक्षसी थिइन् जसको पास एक विशेष चादर (वस्त्र) थियो, जसले उनलाई आगोबाट बचाउँथ्यो। हिरण्यकश्यपले होलिकालाई आदेश दिए कि उनी प्रह्लादलाई आफ्नो गोदमा राखेर आगोमा बसून्, ताकि प्रह्लाद मर्नेछन्। तर भगवान विष्णुको कृपाले प्रह्लाद आगोबाट सुरक्षित बच्न सके, जबकि होलिका चादरको बावजूद आगोमा जलिन् र मरे।यस घटनाले “बुराईको बिरुद्ध अच्छाईको जीत“ को प्रतीकको रूपमा होलीको पर्वको उत्पत्ति भएको मानिन्छ। यस घटनालाई सम्झन र मनाउनका लागि होलीको दिन “होलिका दहन“ गरिन्छ, जहाँ मानिसहरूले बुराईको प्रतीकस्वरूप आगो लगाएर पुराना गिला–शिकवे र नकारात्मकताहरूलाई नष्ट गर्नको लागि यो दहन विधि अपनाउँछन्।

रंगहरूको महत्त्व र त्यसको समाजमा प्रभावः
होलीका रंग केवल खुशी र उत्साहको प्रतीक मात्र होइन, यसले सामाजिक सौहार्द र समानताको पनि सन्देश दिन्छ। होलीको दिन सबै प्रकारका भेदभाव र विभाजनलाई मेटेर सबै जाति, धर्म र वर्गका मानिसहरू एकसाथ रमाइलो गर्दछन्।
हिन्दू धर्ममा रंगहरूको ठूलो महत्त्व छ। रंगहरूले जीवनका विभिन्न पहलुहरूको प्रतिनिधित्व गर्छ। जस्तै रातो रंग प्रेम र जोशको प्रतीक हो, हरियो रंग समृद्धि र जीवनको प्रतीक हो, नीलो रंग शान्ति र आकाशको प्रतीक हो र पहेँलो रंग उल्लास र ऊर्जा को प्रतीक हो। यसरी होलीका रंगहरूले हामीलाई जीवनमा प्रेम, उल्लास र शान्तिको महत्त्वलाई बुझाउँछन्।
होलीको उत्सव विश्वभरिः
आजकल होलीको पर्व केवल नेपाल र भारतमा मात्र सीमित छैन, यो अहिले विश्वभरका विभिन्न राष्ट्रहरूमा मनाइन्छ। विशेष गरी पश्चिमी मुलुकहरूमा, जहाँ भारतीय समुदायको ठूलो उपस्थिति छ, त्यहाँ होलीका रंग र उत्सवको महत्त्व बढेको छ।यो दिन रंगहरूले न केवल खुशी मनाउने अवसर ल्याउँछ, तर भारतीय संस्कृतिको प्रचार र प्रसारको लागि पनि एउटा अवसर बनिएको छ। संसारभरका विभिन्न देशहरूमा, विशेष गरी भारत बाहेकका स्थानहरूमा पनि होलीको पर्व रंग खेल्दै, संगीत र नृत्यका साथ मनाइन्छ।
सुरक्षित होली र पर्यावरणीय प्रभावः
होलीको रंगहरू खुशी र उत्साहको प्रतीक भए तापनि, यसले पर्यावरणमा नकारात्मक प्रभाव पनि पार्न सक्छ। पारम्परिक रंगहरूमा रासायनिक तत्वहरू भएको हुनाले, यसले न केवल हाम्रो स्वास्थ्यलाई हानी पुर्याउँछ, तर वातावरणमा पनि प्रदूषणको कारण बनिन्छ।
आजकल धेरै मानिसहरूले प्राकृतिक र सुरक्षित रंगहरूको प्रयोगमा ध्यान दिन थालेका छन्। फूल र बोटाका रंग, हर्बल रंगहरूको प्रयोग गर्दै होलीको पर्वलाई सुरक्षित र पर्यावरण मैत्री बनाउनको लागि पहल गरिएको छ।
आधुनिक समयको होली उत्सवः
आधुनिक समाजमा, होलीको उत्सव पहिलेको जस्तो पारम्परिक छैन। पहिले जहाँ केवल गूलल र रंगहरूको प्रयोग गरी होली खेलिन्थ्यो, आजकल होली पार्टीहरू, संगीत र नृत्यका कार्यक्रमहरू पनि आयोजना हुने गरेका छन्।
सोशल मिडियाको प्रभावले पनि होलीको उत्सवलाई अझ रंगीन र ग्लोबल बनाएको छ। मानिसहरू विभिन्न रंगहरूको साथमा तस्वीर र भिडियोहरू सामाजिक मिडियामा सेयर गर्दै होलीको खुशी सबैसँग बाँड्छन्। यसले होलीलाई न केवल पारिवारिक पर्व बनाएर, अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा पनि एक महत्त्वपूर्ण सांस्कृतिक पर्व बनाएको छ।
होलीका रंग केवल रंगीन उत्सवको प्रतीक मात्र होइन, यसले हामीलाई प्रेम, एकता र भाईचारा सन्देश दिन्छ। यो पर्व जीवनमा खुशी र उल्लास ल्याउने अवसर हो। यस दिन, हामी पुराना गिला–शिकवे हटाएर एक–दोस्रोसँग मिलेर प्रेम र भाईचारा सँग मनाउँछौं।
रंगहरूले जीवनको विविधता र सौन्दर्यलाई प्रतिबिम्बित गर्छ, र होलीका रंगहरूले हामीलाई यो सन्देश दिन्छ कि जीवनलाई उल्लासपूर्ण र रंगीन बनाउनुपर्छ।
होलीका रंगहरूको सुरुआतः
होलीको रंगहरूको परम्परा पनि यसै कथा र परम्परासँग सम्बन्धित छ। होलिका दहन पछि, प्रह्लादको जीवनको विजय र होलिका को पराजयको प्रतीकको रूपमा रंगहरूको प्रयोग सुरु भयो। प्रारम्भमा, प्राचीन कालमा फूलहरूको रङ्ग, हर्बल रंगहरूको प्रयोग गरेर होली खेल्ने परम्परा थियो। तर समयसँगै, विभिन्न प्रकारका रंगहरूको प्रयोग लोकप्रिय भयो।
धार्मिक महत्वः होलीको पर्वलाई धार्मिक दृष्टिले पनि पवित्र मानिन्छ। यस दिन भक्तजन भगवान विष्णुको पूजा गर्छन् र उनीहरूको कृपाप्रति कृतज्ञता व्यक्त गर्छन्। विशेष गरी हिन्दू धर्ममा, यो समय बुराईका प्रतीकहरूको नाश र अच्छाईको विजयको रूपमा मानिन्छ।
होलीको पर्वको सुरुआत धार्मिक कथाहरू, संस्कृतिहरू र प्राचीन परम्परासँग जडित छ, जसले यो पर्वलाई सांस्कृतिक र धार्मिक दृष्टिकोणबाट महत्त्वपूर्ण बनाएको छ।
होलीको पर्व केवल रंगहरूको उत्सव मात्र होइन, यो जीवनको विभिन्न रंगहरूको अभिव्यक्ति हो। यस दिन हामी पुराना गिला–शिकवे, दुःख र संघर्षलाई विसारेर, एकअर्कासँग मिलेर प्रेम र सद्भावका रंगहरू फैलाउँछौं। होलीले हामीलाई सम्झाउँछ कि हामी सबै समान छौं र हामी एकअर्काको सहअस्तित्वमा सुखी र शान्तिपूर्ण जीवन बाँच्न सक्छौं।
यो पर्व सस्तो मनोरञ्जनको केवल साधन होइन, बरु एउटा गहिरो सामाजिक संदेश हो। होलीले जाति, धर्म, रंग, र वर्गको भेदभावलाई नकार्दै एकता र सहिष्णुता फैलाउँछ। यसले हामीलाई रङ्गहरूको माध्यमबाट एकता र भाइचारा मनाउन र हाम्रो समृद्ध समाज निर्माण गर्न प्रोत्साहित गर्दछ।
हामी सबैले यो पर्वलाई जिम्मेवारीका साथ, पर्यावरणीय दृष्टिकोणबाट सुरक्षित र स्वस्थ तरिकामा मनाउनुपर्नेछ, ताकि यस पर्वको वास्तविक उद्देश्य—आनन्द र प्रेमको फैलावट—अनन्त समयसम्म कायम रहोस्। होलीको रंगले हाम्रो हृदयलाई रँगीन बनाउन सक्छ, र यो सन्देश दिन्छ कि हाम्रा जीवनमा प्रेम र सहयोगको रंग सधैं फैलिरहोस्।
यस पर्वको रंगहरूले हामीलाई सधैं याद दिलाउँछ कि जीवनलाई प्रेम, धैर्य र एकताको साथ जिउनु पर्छ। होलीको रंगका साथ हामी एउटा नयाँ आस्था र आशा र जीवनका नयाँ रंगहरूको खोजी गर्न सक्छौं।