हैजा रोग लागेमा यसबाट बच्ने उपायहरु थाहापाउनुहोस् !
मनसुन अधिकांश मानिसका लागि निकै रमाइलो हुन्छ । तर सूक्ष्म जीवहरूका लागि यो झनै रमाइलो हुन्छ किनभने वर्षायाममा आर्द्रता बढ्छ, जसका कारण फल्नको लागि अनुकूल वातावरण प्राप्त हुन्छ ।
यी सूक्ष्म जीवहरू मानिसका लागि शत्रु बन्न थाल्छन्। वर्षायाममा ब्याक्टेरिया, फंगस, खमीर, मोल्ड आदि चाँडो बढेर मानिसमा संक्रमण हुन थाल्छ । यी मध्ये एक हो Vibrio cholerae ब्याक्टेरिया । जब यो ब्याक्टेरिया मानव शरीरमा प्रवेश गर्छ, यो आन्द्रामा यति छिटो बढ्छ कि यसले केही घण्टामा शरीरको सम्पूर्ण पानी सोस्छ। यो रोगलाई हैजा वा हैजा भनिन्छ। केही समयभित्र उपचार हुन नसके बिरामीको मृत्यु निश्चित हुन्छ ।
हैजा वा हैजा एक अत्यधिक भाइरल रोग हो जसमा पानीको पखाला छिटो दरमा हुन्छ, जसको कारण शरीरमा सबै पानी बाहिर निस्कन्छ। हैजाका लक्षण संक्रमित खानेकुरा खाएको वा संक्रमित पानी पिउने १२ घण्टादेखि ५ दिनपछि अचानक झाडापखालाको रूपमा देखा पर्छन् र तीव्र रूप लिन्छ। डब्लुएचओका अनुसार विश्वमा प्रत्येक १३ देखि ४० लाख हैजा रोगका घटनाहरू हुन्छन्। जसमध्ये हरेक वर्ष २१ हजारदेखि १ लाख ४३ हजारसम्मको मृत्यु हुने गरेको छ । हैजा एक धेरै गम्भीर आन्द्रा रोग हो। केही घन्टाभित्र उपचार गरिएन भने बिरामीको तुरुन्तै मृत्यु हुन सक्छ। हैजा निको भए पनि यसका लागि तत्काल अस्पताल जानुपर्छ । त्यसैले यसको लक्षण देखेपछि तुरुन्तै अस्पताल जानु राम्रो हुन्छ ।
हैजा कसरी फैलिन्छ
हैजाको ब्याक्टेरिया फोहोर पानीमा पाइन्छ विशेषगरी जमिन, सडक आदि, केही समुद्री खाना, काँचो फलफूल र तरकारी र केही अनाजमा । यी चिजहरुबाट यो ब्याक्टेरिया कुनै न कुनै रुपमा मानव शरीरमा प्रवेश गर्छ र आन्द्रामा पुगेर मानिसलाई संक्रमित गर्छ । जहाँ ढल-पिसाब (सफाई)बाट निस्कने पानी कुनै न कुनै रूपमा अन्य वस्तुहरूमा पुग्छ। अर्थात्, जहाँ फोहोर बढी हुन्छ, त्यहाँ हैजाको प्रकोपको जोखिम बढी हुन्छ ।
धेरैजसो मानिसमा हैजाको ब्याक्टेरिया आन्द्राभित्र पसेपछि पनि तुरुन्तै पत्ता लाग्दैन। यो ब्याक्टेरियाले लक्षण देखाउन ७ देखि १४ दिनसम्म लाग्छ। तर यसबीचमा यदि त्यही ब्याक्टेरिया संक्रमित व्यक्तिको दिसाबाट निस्किएर कुनै माध्यमबाट अर्को व्यक्तिमा प्रवेश गरेमा त्यो व्यक्तिलाई पनि हैजाको संक्रमण हुन्छ ।
हैजाको लक्षण
1. झाडापखाला वा पखाला- आन्द्रामा ब्याक्टेरिया बढेसँगै संक्रमित बिरामीमा झाडापखाला फैलिन्छ। यो अचानक हुन्छ। यसमा संक्रमित बिरामीको शरीरबाट निकै खतरनाक तरिकाले तरल पदार्थ निस्कन थाल्छ । यसरी एक घण्टा भित्र शरीरबाट एक लिटर तरल पदार्थ बाहिर निस्कन्छ ।
१ गिलास पानीमा यस बीउको धूलो मिसाएर पिउनाले हर्मोनको सन्तुलन छिट्टै हुन्छ, १५ दिनमा यसको प्रभाव महसुस हुन्छ ।
2. बान्ता र वाकवाकी- हैजाको सुरुमा बान्ता र वाकवाकी लाग्ने गर्दछ। तर एक घण्टापछि पखाला लाग्न थाल्छ र शरीरबाट पानी निस्कन थाल्छ ।
3. डिहाइड्रेशन- हैजाको संक्रमण भएको एक घण्टा भित्र डिहाइड्रेसन सुरु हुन्छ। धेरै चाँडै संक्रमित बिरामीको वजन १० प्रतिशतसम्म घट्छ।
4. कमजोरी, चिडचिडापन- शरीरमा धेरै पानीको कमी हुँदा तीव्र कमजोरी हुन्छ। योसँगै चिडचिडापन पनि धेरै हुन्छ ।
५. अत्यधिक तिर्खा – हैजामा धेरै तिर्खा लाग्छ। मुख र घाँटी सुख्खा महसुस हुन्छ। धेरै थकान सुरु हुन्छ। छाला खुम्चिन थाल्छ । पिसाब पटक्कै छैन। रक्तचाप निकै कम हुन्छ र मुटुको धड्कन छिटो हुन्छ ।
कसरी रक्षा गर्ने
फोहोर पानी र सरसफाईका कारण हैजा लाग्छ । यो संक्रमित व्यक्तिको दिसाबाट वातावरणमा प्रवेश गर्न सक्छ। शुद्ध पानी, सरसफाई अर्थात् सरसफाई, सरसफाई, सामाजिक चेतना आदिबाट हैजालाई नियन्त्रण गर्न सकिन्छ । त्यसैले सरसफाइमा ध्यान दिनुपर्छ । वर्षायाममा सरसफाइमा विशेष ध्यान दिनुपर्छ । वर्षायाममा साबुनपानीले कम्तिमा १५ सेकेन्डसम्म हात धुनुपर्छ । शुद्ध र सुरक्षित पानी मात्र पिउनुपर्छ। यदि पानी लामो समयसम्म खुला रह्यो भने त्यसलाई पिउनु हुँदैन । वरपर हैजा लागेको छ भने पानी तताएर पिउनुपर्छ । बोतलको पानी पनि तताएर पिउनुपर्छ। चिसो बोतलको पेय पदार्थ लामो समयदेखि खुल्ला भएमा सेवन नगर्नुहोस्। खाना र अनाज राम्ररी पकाएर खानुपर्छ। वर्षाको मौसममा सुसी जस्ता सूपबाट टाढा रहनुपर्छ । काटेको वा धेरै पाकेको फल खानु हुँदैन । हैजाको खोप लगाउनुपर्छ ।
