सयपत्री फूल व्यावसायले फेरियो लक्ष्मीमायाको जीवन
झापाको विर्तामोड नगरपालिका-९ निवासी लक्ष्मीमाया अधिकारीले सयपत्री फूलको व्यावसायिक खेती गरेको अढाई वर्ष भयो । उनले फूलखेती गरेरै आफ्नो परिचय फेरेकी । परिचयसँगै उनको जीवनशैलीसमेत फेरिएको छ । गाउँ समाजमा लक्ष्मी दिदी भन्नेहरु अहिले उनलाई ‘फूलमाया’ भन्छन् । फूलखेती गरेकै कारण लक्ष्मीमाया एकाएक फूलमाया भएकी छन् ।
जन्मदेखि मृत्युसम्म र मन्दिरदेखि घाटसम्म नै अति आवश्यक मानिने फूल केही समयअघिसम्म चाडपर्व दशैँ, तिहारलाई लक्षित गर्दै सोखका रूपमा घर वरिपरि आँगनको डिलमा वा करेसाबारीमा थोरै मात्रामा रोप्ने गरिन्थ्यो । तर, अहिले घर सजावटका लागि मात्रै रोपिने त्यही फूलको झापामा व्यावसायिक खेती हुने गरेको छ ।
फूल रोपेरै अधिकारीले वार्षिक रु पाँच लाख आम्दानी गर्न थालेपछि उनको परिचयसँगै आर्थिकस्तरसमेत माथि उठेको बताइएको छ । अधिकारीले अहिले आठ कठ्ठा क्षेत्रफलबाट फूल रोपेरै मनग्य आम्दानी गरिरहकी छन् । गत तिहारमा मात्रै उनले फूल बेचेर रु एक लाख २० हजार आम्दानी गरेकी छन् ।
“प्रतिकेजी रु ३०-४० मा बिक्री हुने सयपत्री फूल तिहारको बेला तीन दिनमा मात्रै रु एक लाख २० हजारको बिक्री गरेपछि छरछिमेकीसमेत अचम्मित भए”, अधिकारीले भनेकी छन्, “तीन दिनमा रु एक लाख २० हजारको फूल बेचेपछि अहिले मलाई पनि फूलखेती गर्ने सिकाइदिनु भन्नेहरुको कमी छैन ।”
नेपाल टेलिभिजन हेर्दा फूलखेती गरेर मनग्य आम्दानी गर्न सकिन्छ भन्ने सन्देशसहितको पश्चिम नेपालको एउटा फूलखेतीसम्बन्धी समाचारको प्रेरणाले फूलखेती गर्न शुरु गरेको उनले बताएकी छन् । “गर्न जाने हुँदोरहेछ”, अधिकारीले भनिन्, “हिजो फूल रोप्दा न दशैँ न तिहार किन फूल रोपेकी भनेर खिसी गर्नेहरु अहिले मलाई पनि फूलखेती गर्न सिकाइदिनु दिदी भन्दै आउँछन् ।”
अधिकारीले वर्षमा तीनपटक फूल रोप्छीन् । एकपटक रोपेको फूलले अढाई-तीन महिनादेखि आम्दानी दिन शुरु गर्छ । चार महिनामै फूल टिपेर बिक्री गरिसक्नुपर्छ अधिकारीले भनेकी छन्, “चक्रीय बालीजस्तै हुँदोरहेछ फूलखेती पनि ।”
प्रायः सबैको घर–आँगनमा दशैँ तिहारमा मात्रै ढकमक्क फुल्ने सयपत्री फूल अहिले उनको घरमा बाह्रै महिना फुल्छ । त्यही फूल बेचेर घर खर्च चलाएकी छन् । विद्यालयमा हुने कार्यक्रम होस् वा कुनै सङ्घसंस्थाको सभा–समारोह जे भए पनि सबैले उनकै बारीबाट फूल लान्छन् । “फूल बेच्न बाहिर बजार धाउनुपरेको छैन”, अधिकारीले भनीन्, “यो सिजनमा सयपत्री प्रायः फुल्दैन तर पनि म भने फूल फुलाएर महिनाकै रु १०-१२ हजारको बेच्छु ।”
शुरुमा उनले परीक्षणका लागि थोरै ठाउँमा रोपेकी फूल राम्रो भएर आएपछि त्यही फूललाई बीउ बनाएर राखी एक-दुई कठ्ठा गर्दै अहिले आठ कठ्ठा क्षेत्रफलमा फूल रोपेकी छन् । “ढकमक्कै सयपत्री फूलेको समयमा हेर्नेको भीड लाग्छ । सोध्नेलाई उत्तर दिन भ्याइनभ्याई हुन्छ । फूलको बीउ माग्नेले हैरान बनाउँछन् ”, उनको भनाइ छ ।
फूलको बीउ र बिरुवासमेत बिक्री गर्न शुरु गरेकी अधिकारीले अहिले घर नजिकैको गोठमा फूलका थुङ्गालाई बीउका रूपमा सुरक्षित राख्ने गरेकी छन । “फूल माग्न आउनेहरु फूलको बीउ देखेपछि दिदी मलाई पनि रु सय-दुईसयको फूलको बीउ दिनु है भन्छन्”, उनले भनीन्, “अहिले दैनिक रु पाँच-सात सयको त फूलको बीउ मात्रै बिक्री गर्छु ।”
फूल बेचेरै वर्षमा खर्च कटाएर रु तीन लाखसम्म बचत गर्ने गरेको अधिकारीको भनाइ छ । फूलखेतीका लागि श्रीमान्को पनि साथ छ उनलाई । लक्ष्मीले भनीन्, “फूलखेती गर्दा श्रम पनि धेरै गर्नु नपर्ने भएपछि श्रीमान्समेत दङ्ग हुनुहुन्छ ।” केही वर्षअघिसम्म खेती गर्दा घामपानी नभनी हैरानी व्यहोर्नु परे पनि अहिले सहज भएको उनले बताएकी छन् ।
फूलखेतीकै लागि अहिले दुई बिघा जमीन ‘लिज’मा लिएको लक्ष्मीका श्रीमान् दलबहादुरले बताएका छन् । विर्तामोड नगरपालिकाले समेत फूलखेतीका लागि टनेल निर्माणमा रु ६० हजार अनुदान दिएपछि अधिकारी दम्पतीले थप फूलखेती विस्तारका लागि योजना अघि सारेका छन् ।
झापामा सयपत्रीको व्यावसायिक फूलखेती गर्ने अधिकारी दम्पती प्रतिनिधि पात्र मात्रै हुन् । फूलखेतीबाट थोरै ठाउँमा मनग्य आम्दानी हुन थालेपछि विर्तामोडसहित अर्जुनधारा, भद्रपुर, मेचीनगर, गौरादहमा सयपत्री फूलको व्यावसायिक खेती हुने गरेको विर्तामोड उद्योग वाणिज्य सङ्घका अध्यक्ष कुमार भट्टराईले जानकारी दिएका छन् । झापामा अहिले महिला उद्यमी सङ्घले पनि विर्तामोड-४ मा डेढ बिघा जमीन लिजमा लिएर फूलखेती गर्दै आएको छ ।
गड्यौँले मलसमेत आफैँ बनाएर महिला उद्यमीले फूलखेती शुरु गरेको सङ्घका अध्यक्ष गोमा भट्टराईले बताउनुभयो । झापामा भारतबाट आयातित फूलको व्यापार फस्टाइरहेका बेला महिला उद्यमीले झापामा फूलको व्यावसायिक खेती गरेर मनग्य आम्दानी गरिरहेका छन् ।
झापामा वार्षिक झण्डै रु तीन करोडको फूल भित्रिने गरेको बताइएको छ । केही वर्षदेखि झापामै फूलको व्यावसायिक खेती हुन शुरु गरेपछि भारतबाट आयातित फूलमा समेत कमी भएको महिला उद्यमी सङ्घका अध्यक्ष भट्टराईले बताएका छन् ।
