नेपाली भूमिमा भारतको दाबी, तटबन्ध रोक्न दबाब
भारतीय सीमा सुरक्षा बल (एसएसबी) ले नेपालतर्फ निर्माण भइरहेको तटबन्ध रोक्न दबाब दिएको छ। कैलालीको टीकापुर नगरपालिका–७ कालाकुण्डानजिकै मोहना नदीमा नेपाल पक्षबाट तटबन्ध निर्माण भइरहेको छ। नेपालतर्फको उक्त नदीकिनारको केही भूभाग आफ्नो भएको दाबी गर्दै एसएसबीले तटबन्ध निर्माण रोक्न दबाब दिएको हो।
मोहना नदीकिनारमा राष्ट्रिय गौरवको रानीजमरा कुलरिया सिँचाइ आयोजनाले ठेक्कामा तटबन्ध बनाउन लगाएको छ। निर्माण कम्पनी स्काई जेभीले आयोजनासँग सम्झौता गरेर उक्त क्षेत्रमा सात सय ५० मिटर तटबन्धको काम गरिरहेको छ। कम्पनीका प्रतिनिधि धीरेन्द्र शाहीले भारतीय पक्षले निर्माण रोके ५० मिटरभन्दा बढी क्षेत्रको कार्य प्रभावित हुने बताए।
‘भारतीय सीमा सुरक्षा बलले एक ठाउँमा चिनो लगाइदिएर अघि नबढ्न भनेको छ,’ उनले भने, ‘अहिले हाम्रो काम चिह्न लगाएभन्दा यताको भूभागमा मात्रै भइरहेको छ।’
शाहीका अनुसार भारतीय सीमा सुरक्षा बलले तटबन्ध निर्माणका लागि सिमाना तोकिदिएकोबारे आयोजनालाई जानकारी गराइसकिएको छ। आयोजनाबाट पनि तटबन्ध निर्माणस्थलको स्थलगत अध्ययन भइसकेको छ। वडाध्यक्ष रामलाल डगौरा थारूले तटबन्ध निर्माणमा भारतीय पक्षले हस्तक्षेप गरेको बताए।
नदीले त्यस क्षेत्रमा रहेको १०८ नम्बरको सीमास्तम्भ बगाएका कारण सीमा विवाद भइरहेको उनको भनाइ छ। भारतले सीमास्तम्भ १०७ देखि १०९ सम्म सीधा गर्दाको भूभागलाई आफ्नो दाबी गर्दै आएको छ। तर उसले हराएको सीमास्तम्भ १०८ लाई आधार मान्नुपर्ने नेपाल पक्षको भनाइलाई अस्वीकार गर्दै आएको छ।
त्यसकारण नेपालको भूभाग भारतमा गाभिने अवस्था रहेको स्थानीय बताउँछन्। वडाध्यक्ष थारूले सीमाक्षेत्र स्पष्ट पार्नुपर्ने आवश्यकता औंल्याए। ‘स्पष्ट रूपमा सिमाना छुट्ट्याएर मात्रै भारतले निर्माणमा रोक लगाउनुपथ्र्यो,’ उनले भने, ‘अन्दाजका भरमा नदी कटानको जोखिममा रहेको क्षेत्रमा बन्न लागेको तटबन्ध रोक्नुहुँदैनथ्यो।’
आयोजना प्रमुख मोहनकुमार शाक्यले भारतीय पक्षले तटबन्ध निर्माणमा रोक लगाएको भन्ने जानकारी प्राप्त भएको बताए। उनका अनुसार त्यहाँको स्थलगत अध्ययन पनि भइसकेको छ। सीमा समस्या समाधानको जिम्मा आयोजनाको नभएको उल्लेख गर्दै उनले एसएसबीद्वारा तटबन्ध निर्माणमा रोक लगाइएको ठाउँमा कामसमेत बन्द गरेको जानकारी दिए। ‘केही ठाउँमा तटबन्ध नगर्न भनिएको रहेछ,’ उनले भने, ‘हामीले गर्न पाउनैपर्छ भनेर भन्दैनौं।’
तटबन्ध बनाउन थालिएको मोहना नदी क्षेत्रमा लामो समयदेखि सीमा विवाद रहँदै आएको छ। नदीले बर्सेनि धार परिवर्तन गर्दा नेपाल र भारतको भूभाग कटान हुने भएकाले त्यस ठाउँमा सीमा विवाद छ। नदीकटानले हरेक वर्ष सीमास्तम्भसमेत हराउने गरेका छन्। जसका कारण सीमाक्षेत्रको स्पष्टताका सवालमा दुवै देशका अधिकारी अन्योलमा परेका छन्।
