विश्वमै सबैभन्दा नजिकबाट डल्फिन अवलोकन गर्न सकिने नदी नेपालमै
कैलालीको डल्फिन चरन क्षेत्रमा डुङ्गामा बोटिङ (जलयात्रा) सहित डल्फिनले गर्ने गतिविधिको दृश्यावलोकन गरेर पर्यटक रमाउन थालेका छन् ।
जिल्लाको दक्षिणपूर्वी क्षेत्रका काँडा, कन्द्रा, पथरैया र मोहना नदीको दोभान क्षेत्रमा यति बेला सहजरुपमा डल्फिन उफ्रिएको दृश्य त्यहाँ पुग्ने जो कोहीले सजिलै देख्न सकिन्छ ।
दोभान नजिक रहेको ढुङ्गाना गाउँका केही युवा विद्यालयको वर्षे बिदाको मौकामा डल्फिन अवलोकन गर्न आउने पर्यटकलाई ‘गाइड’ गर्न स्थानीय प्रकाश ढुङ्गाना र गोकुल भण्डारीलगायतका युवा सक्रिय हुँदै आएका छन् ।
“डल्फिन हेर्न आउनेलाई घुमाउँछौँ”, युवा गोकुल भण्डारीले भन्नुभयो, “घुमाइदिएबापत कतिपय पर्यटकले सक्दो नगद दिएर जान्छन् ।” डल्फिनले नदीमा गर्ने गतिविधिका बारेमा यी युवा जानकार छन् ।
मानिसपछिको दोस्रो बुद्धिमान र स्तनधारी प्राणी डल्फिन हो र यसको संरक्षण गर्नुपर्छ भन्ने चेतना यी युवामा देखिन्छ । पर्यटकलाई यी युवाले डल्फिन संरक्षणका लागि भइरहेका गतिविधिबारेमा जानकारीसमेत दिने गर्दछन् ।
डल्फिन हेर्न आउने पर्यटकको चहलपहल बढेसँगै राष्ट्रिय र अन्तर्रा्ष्ट्रियरुपमा कैलाली जिल्लाले डल्फिन चरन क्षेत्रका रुपमा पहिचान बनाउन सफल भएको संरक्षणकर्मीको भनाइ छ । वर्षायाममा नदीमा पानीको सतह बढेसँगै भारतको घाँघरा नदीबाट डल्फिन बच्चा जन्माउन कैलालीका नदीमा आउने र पानीको सतह घटेपछि पुनःघाँघरा नदीमै फर्किने गरेको बताइएको छ ।
यहाँका नदीमा जन्मिएका बच्चा फर्किदा बयस्क भएर जाने गरेको संरक्षण केन्द्रका उपाध्यक्ष भोजराज ढुङ्गानाले बताए । “यस वर्ष नदीका फरकफरक ठाउँमा एउटै समयमा १३ बच्चा आमासँग खेलिरहेको देख्न सकिन्छ”, उनले भने ।
हालै इटाली, बेलायत र भारतका पर्यटक डल्फिन अवलोकन गरी फर्किएका छन् । हाल दैनिक बढीमा १५ पर्यटक डल्फिनको गतिविधि हेरेर फर्किने गरेका छन् ।
अवलोकनका लागि डल्फिन संरक्षण केन्द्रले नदीको दोभान रहेको ठाउँ ढुङ्गाना टोलमा केही वर्षअघि नै टावर निर्माण गरेको थियोे । प्रदेशसभा सदस्य डा.रणबहादुर रावल र वीरमान चौधरीको पहलमा हालै मोहना र पथरैया नदीको दोभानमा एउटा तथा मोहना र राप्ती खोलाको दोभानमा अर्को टावरसमेत निर्माण गरिएको छ ।
विश्वमै सबैभन्दा नजिकबाट सहजरुपले डल्फिन अवलोकन गर्न सकिने ठाउँ कैलालीका नदी रहेको डल्फिन संरक्षण केन्द्रका अध्यक्ष भोजराज श्रेष्ठको भनाइ छ । कैलालीको पूर्व क्षेत्रको टीकापुर बजार र पश्चिमतर्फको भजनी हुँदै डल्फिन चरन क्षेत्रमा पुग्न सकिए पनि त्यहाँ सडकलगायतका पूर्वाधारको भने अभाव रहेको छ ।
गाउँमा ‘गुलेली बाजे’का नामले चिनिनुहुने भोजराज श्रेष्ठले नै सर्वप्रथम कैलालीको मोहना, कान्द्रा, काँडा र पथरैया नदीको दोभानमा दुर्लभ जलचर डल्फिन वर्षायाममा देखिने गरेको सार्वजनिक गरे । सो कुरा सार्वजनिक भएसँगै डल्फिनको संरक्षण प्रवद्र्धन एवं प्रचारप्रसार को काम शुरु गरिएको हो ।
डल्फिन संरक्षण केन्द्रका अध्यक्षसमेत रहनुभएका ८५ वर्षीय श्रेष्ठ अहिले पनि तन्नेरीले झँै संरक्षण अभियानमा लागिरहेका छन् ।
